07.10.2025  |  Yazar: Özkan Korkmaz

Akciğer Kanseri ve İmmünoterapi Gereksinimi

Akciğer kanseri (özellikle non-small cell lung cancer / NSCLC), dünya çapında yüksek mortalite oranına sahip bir kanser türüdür.
Hedefe yönelik tedaviler (örneğin EGFR, ALK mutasyonları) ve immün kontrol noktası inhibitörleri (PD-1 / PD-L1 blokajı) önemli ilerlemeler sağladı. Ancak birçok hasta bu tedavilere direnç geliştiriyor veya yeterli yanıt alamıyor.

Bunun üzerine, neoepitop peptit aşıları gibi kişiselleştirilmiş immünoterapi stratejileri, akciğer kanserinde umut vadeden yeni yaklaşımlardır.

🔬 Neoepitop (Neoantijen) Nedir?

Neoantijenler, kanser hücresinde mutasyon sonucu oluşan özgün peptit dizileridir.
Normal dokuda bulunmazlar ve bağışıklık sistemi için “yabancı” olarak tanınabilirler.
Neoantijen aşıları, bu dizileri kullanarak bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı harekete geçirmeyi hedefler.

Her hasta ve her tümör farklı mutasyon profiline sahip olduğundan, bu aşılar kişiye özel hazırlanır.

💉 Neoepitop Peptit Aşısı Nasıl Uygulanır?

1. Tümör ve sağlıklı doku örnekleri alınır (biyopsi / cerrahi örnek).

2. Genom / transkriptom dizilemesi (NGS) ile tümör mutasyon profili belirlenir.

3. Biyoinformatik analizlerle bağışıklık yanıtını en çok tetikleyecek neoantijen adayları seçilir.

4. Bu diziler sentetik peptit aşısı formatında üretilir.

5. Hasta, adjuvanlarla (immün sistem uyarıcı bileşenlerle) birlikte bu aşıyı alır.

Aşı uygulandıktan sonra, bağışıklık sistemi (özellikle CD4+ ve CD8+ T hücreleri) neoantigenleri tanır ve tümör hücrelerini hedef almaya yönelir.

📈 Klinik Veriler & Yaygın Çalışmalar

Bu çalışmalar, neoantijen aşılarının akciğer kanserinde uygulanabilirliğini ve immün yanıt yaratma kapasitesini destekliyor, fakat tedavi etkinliği, sağkalım avantajı gibi klinik sonuçlar için daha fazla büyük ölçekli çalışma gerekiyor.

⚙️ Avantajlar & Zorluklar

Avantajlar

• Yüksek özgüllük: Kanser hücresine özgü mutasyonlar hedef alınır, normal hücrelere zarar riski düşüktür.

• İmmün sistem uyarımı: T hücreleri aracılığıyla kanser hücresine yönelik etkili yanıt tetiklenebilir.

• Kombinasyon potansiyeli: Checkpoint inhibitörleri, kemoterapi, radyoterapi ile birlikte daha etkili olabilir.

• Kişiye özel tedavi: Hastanın tümör profiline göre optimize edilir.

Zorluklar

• Mutasyon heterojenitesi: Her tümör farklı mutasyonlara sahip; tek aşı tümörün tamamını kapsamayabilir.

• İmmün baskılayıcı mikroçevre: Kanser ortamındaki baskılayıcı hücreler veya sinyaller, bağışıklık yanıtını engelleyebilir.

• Logistik & maliyet: Sentetik aşı üretimi, analiz süreci ve uygulama maliyetleri yüksektir.

• Klinik kanıt sınırlılığı: Sağkalım avantajı ve uzun vadeli etkinlik konusunda henüz güçlü kanıtlar sınırlı.

• Bağışıklık toleransı / otoimmünite riski: Özellikle belirgin benzerlik gösteren peptitlerde otoimmün yanıt riski göz önünde bulundurulmalı.

💡 Gelecek Perspektifleri

• Daha iyileştirilmiş neoantijen tahmin algoritmaları, yapay zeka modelleri ile en etkili epitopların seçimi artacak.

• mRNA bazlı neoantigen aşıları, hızlı üretim avantajı ile öne çıkacak.

• Klinik çalışmalarda mRNA aşı + PD-1/PD-L1 inhibitör kombinasyonları daha yoğun olacak.

• Akciğer kanserinde proflaktik (önleyici) aşı yaklaşımları üzerinde de araştırmalar başlıyor.

• Türkiye ve diğer ülkelerdeki onkoloji merkezlerinde bu aşıları araştırma protokollerine dâhil etme çalışmaları artacak.

🌟 Sonuç

Akciğer kanserinde neoepitop (neoantigen) peptit aşıları, henüz tam olarak olgunlaşmamış bir yaklaşım olsa da, erken klinik veriler umut verici.
Standart tedavilerin ötesinde bağışıklık sistemini harekete geçiren bu strateji, geleceğin kanser terapi paradigmasında önemli bir yer alabilir.

Dikkate Değer Bilimsel Yayınlar & Klinik Denemeler

1. Personalized neoantigen vaccine NEO-PV-01 with chemotherapy and pembrolizumab in metastatic NSCLC

   • Bu çalışma, ileri evre non-small cell lung cancer (NSCLC) hastalarında kişiselleştirilmiş neoantijen aşısı (NEO-PV-01) ile kemoterapi ve pembrolizumab kombinasyonunda güvenlilik ve immün tepki verileri sunar. Cell

   • Çalışma, CD4⁺ T hücrelerinde neoantijen-spesifik cevaplar oluşturduğunu göstermiştir. SpringerLink+1

2. Neoantigen-based mRNA vaccine exhibits superior anti-tumor activity compared to synthetic long peptides in a lung carcinoma model

   • Hayvan modelinde yapılan bu çalışma, mRNA bazlı neoantijen aşısının, sentetik uzun peptit aşılarına kıyasla daha güçlü antitumör aktivite gösterdiğini rapor ediyor. SpringerLink

3. Recent advances in neoantigen vaccines for treating non-small cell lung cancer (derleme)

   • Bu derleme makalesi, NSCLC’de neoantijen aşılarının mevcut durumunu, zorluklarını ve geleceğe yönelik stratejileri inceliyor. PMC

   • Ayrıca akciğer kanserinde kullanılan RNA, peptit ve diğer aşı platformları üzerine karşılaştırmalar yapar. SpringerLink+1

4. Combining personalized neoantigen vaccination with chemotherapy

   • Bu makale, kişiselleştirilmiş neoantijen aşısının kemoterapi ile kombinasyonunun etkinliğini ve immünolojik etkilerini inceliyor. ScienceDirect

5. Neoantigen-based immunotherapy in lung cancer

   • Bu makale, akciğer kanserinde neoantijen temelli immünoterapi stratejilerini özetliyor, zorlukları ve klinik deneme eğilimlerini tartışıyor. MDPI

6. Personalized neoantigen vaccine and pembrolizumab in advanced cancers

   • Bu çalışma çoklu tümör tipinde, neoantijen aşısı ile pembrolizumab kombinasyonunun güvenliği ve immün tepkileri değerlendiriyor. Nature

7. NCT06685653: Personalized Neoantigen mRNA Vaccine in NSCLC

   • Bu klinik deneme kaydı, kişiselleştirilmiş mRNA neoantigen aşısının NSCLC üzerindeki etki ve güvenlik profilini incelemeyi planlıyor. ClinicalTrials

8. NCT06735508: mRNA Neoantigen Vaccine in NSCLC

   • Bu açık, keşif amaçlı çalışma, kişiselleştirilmiş mRNA neoantigen aşısının NSCLC hastalarında uygulanabilirliğini değerlendirmeyi amaçlıyor. ClinicalTrials

9. NCT04397003: Personalized Neoantigen Vaccine + Durvalumab (akciğer kanseri)

   • Bu klinik deneme, neoantijen aşısının durvalumab (immün kontrol inhibitörü) ile kombinasyonunun ileri evre akciğer kanserinde etkisini test ediyor. ClinicalTrials

10. The progress of tumor vaccines clinical trials in non-small cell lung cancer

    • Bu derleme, NSCLC’de tümör aşısı klinik denemelerinin durumu, RNA aşı yaklaşımları ve neoantijen hedefleme stratejileri üzerine kapsamlı bilgi veriyor. SpringerLink