07.10.2025  |  Yazar: Özkan Korkmaz

Meme Kanserinde Neoepitop (Neoantijen) Peptit Aşısı | Kişiye Özel Kanser Tedavisi

Meme kanseri, dünya genelinde kadınlarda en sık görülen kanser türüdür.
Tedavi yaklaşımları genellikle tümörün genetik profiline, hormon reseptör durumuna (ER, PR, HER2) ve evresine göre planlanır.

Son yıllarda araştırmalar göstermiştir ki, her tümör benzersiz genetik mutasyonlar taşır. Bu farklılıklar, artık tedavide kişiselleştirilmiş stratejiler geliştirmeyi mümkün kılmaktadır.
İşte bu yaklaşımın en ileri örneklerinden biri, neoepitop (neoantijen) peptit aşılarıdır.

🔬 Neoepitop (Neoantijen) Nedir?

Neoepitop, kanser hücresinde mutasyon sonucu ortaya çıkan, sağlıklı hücrelerde bulunmayan “yeni protein dizileridir.”
Bağışıklık sistemi normalde bu tür yapı değişikliklerini fark eder ve yok eder. Ancak kanser hücreleri çoğu zaman bu mekanizmayı baskılar.

Neoepitop aşıları, bağışıklık sistemini yeniden “öğreterek” tümör hücrelerini hedef almasını sağlar.
Her hastanın tümör mutasyonları farklı olduğundan, bu aşılar tamamen kişiye özel hazırlanır.

💉 Neoepitop Peptit Aşısı Nasıl Hazırlanır?

1️⃣ Tümör ve normal doku örnekleri alınır.
2️⃣ Yeni nesil dizileme (NGS) ile tümörün DNA/RNA profili çıkarılır.
3️⃣ Bilgisayar analizleriyle bağışıklık sistemine en iyi sunulabilecek neoantijen dizileri seçilir.
4️⃣ Bu diziler laboratuvarda sentetik peptit olarak üretilir.
5️⃣ Aşı, adjuvanlarla (bağışıklık güçlendirici maddeler) birleştirilerek hastaya uygulanır.

Bu süreç sonunda, bağışıklık sistemi T hücreleri aracılığıyla kanser hücrelerini tanımayı ve yok etmeyi öğrenir.

🧠 Meme Kanserinde Neoepitop Aşısı Neden Önemli?

Meme kanseri genellikle uzun süreli tedavi ve sık nüks eğilimi gösteren bir hastalıktır.
Klasik immünoterapiler (örneğin PD-1, CTLA-4 inhibitörleri) bazı alt tiplerde etkili olsa da, çoğu hasta yeterli yanıt vermez.

Neoepitop peptit aşıları, bu sınırlılığı aşmayı hedefler:

• Her hastanın kendi tümöründen elde edilen mutasyonlar kullanıldığı için yüksek özgüllük sağlar.

• Normal hücrelere zarar vermez.

• Tümör tekrarlama (nüks) riskini azaltabilir.

🧩 Klinik Araştırmalarda Neoantijen Aşısı ve Meme Kanseri

🔹 Dana-Farber ve Harvard Medical School araştırmacıları, erken evre meme kanseri hastalarında neoantijen peptit aşılarının bağışıklık tepkisini başarıyla uyardığını göstermiştir.

🔹 BioNTech tarafından yürütülen “BNT122” çalışmasında, meme kanseri de dahil olmak üzere birçok solid tümörde kişisel neoantijen RNA ve peptit aşılarının güvenli ve etkili olduğu gösterilmiştir.

🔹 Nature Cancer (2022) yayınına göre, neoantijen temelli aşılar PD-1 inhibitörleriyle birlikte uygulandığında metastatik meme kanseri hastalarında daha uzun progresyonsuz sağkalım sağlamıştır.

⚙️ Aşının Olası Avantajları

✅ Kişiye özel: Her hastanın tümör mutasyonlarına göre hazırlanır.
✅ Yüksek hassasiyet: Yalnızca kanser hücrelerini hedef alır.
✅ Bağışıklık hafızası oluşturur: Nüks riskini azaltabilir.
✅ Tedavi kombinasyonuna uygundur: Hormon tedavisi veya immünoterapilerle birlikte kullanılabilir.

⚠️ Sınırlılıklar

• Hâlen klinik araştırma (faz I–II) aşamasındadır.

• Aşı üretimi ileri teknoloji, yüksek maliyet ve süre gerektirir (6–8 hafta).

• Her tümör mutasyonu bağışıklık tepkisi oluşturmaz.

• Klinik kullanım için uluslararası onay süreçleri devam etmektedir.

🌍 Türkiye ve Dünya’da Durum

• Neoepitop aşıları, ABD, Almanya, Avusturya gibi ülkelerde klinik denemelerde uygulanmaktadır.

• Türkiye’de ise henüz rutin klinik kullanıma girmemiştir. Ancak Sağlık Bilimleri Üniversitesi İmmünoterapi Merkezi ve bazı üniversite onkoloji-genetik laboratuvarları, kişiye özel kanser aşıları üzerinde altyapı çalışmalarını sürdürmektedir.

🧭 Gelecek Perspektifi

Meme kanserinde bağışıklık temelli kişiselleştirilmiş tedaviler hızla ilerliyor.
Neoepitop peptit aşıları, gelecekte standart tedavi protokollerine eklenerek:

• Cerrahi sonrası nüks riskini azaltabilir,

• Hormon tedavisine dirençli hastalarda yeni seçenek sunabilir,

• Bağışıklık sistemini uzun süre aktif tutarak kalıcı koruma sağlayabilir.

🌟 Sonuç

Neoepitop Peptit Aşısı, meme kanserinde kişiye özel bağışıklık tedavisinin kapısını aralıyor.
Hastanın kendi tümöründen geliştirilen bu özel aşı, klasik tedavilerin ötesinde doğrudan kanser hücresine karşı bir savunma hattı oluşturuyor.

Yakın gelecekte, genetik analiz ve immünoterapi altyapısının gelişmesiyle birlikte, bu yöntem meme kanseri tedavisinde önemli bir dönüm noktası haline gelebilir.

📚 Önemli Bilimsel Yayınlar & Klinik Çalışmalar

Meme Kanseri / Diğer Kanser Tiplerinde Neoantijen / Aşı Çalışmaları

1. Neoantigen Vaccines; Clinical Trials, Classes, Indications
   147 neoantijen aşı klinik denemesinin analizi, peptide aşıların baskınlığı ve klinik uygulama eğilimleri.
   PMC

2. Neoantigen DNA vaccines are safe, feasible, and induce neoantigen-specific immunity
   Bu çalışma, triple-negatif meme kanseri (TNBC) hastalarında neoantijen DNA aşılarının uygulanabilirliğini, güvenliğini ve immün tepkileri inceliyor.
   BioMed Central

3. Public neoantigens in breast cancer immunotherapy
   Meme kanserinde ortak (“public”) neoantijenlerin hedeflenebilirliği, PIK3CA mutasyonları üzerinde yapılan analizler ve klinik önemi.
   PMC

4. Advancements and challenges in personalized neoantigen-based
   Bu derleme makalesi, meme kanseri dahil olmak üzere çeşitli kanserlerde neoantijen aşılarının gelişimini ve zorluklarını özetliyor.
   Frontiers

5. Neo20 mRNA vaccine induces neoantigen-specific T cell immunity in triple-negative breast cancer models
   TNBC fare modellerinde “Neo20” mRNA aşısının T hücre yanıtları uyandırdığına dair çalışma.
   aacrjournals.org

6. A Pan-cancer Clinical Study of Personalized Neoantigen Vaccine (iNeo-Vac-P01)
   Farklı solid tümör tiplerinde neoantijen aşısının monoterapi etkilerini araştıran klinik çalışma.
   aacrjournals.org