07.10.2025  |  Yazar: Özkan Korkmaz

Neoepitop (Neoantijen) Nedir?

Her kanser hücresi, DNA’sında zamanla bir dizi mutasyon biriktirir.
Bu mutasyonlar sonucunda hücre yüzeyinde yeni protein parçacıkları (neoepitoplar) ortaya çıkar.
Bu parçacıklar, bağışıklık sistemi için “yabancı” sinyallerdir — yani vücudun kanser hücresini hedef almasını sağlayan anahtar yapılardır.

Kısacası:

Neoepitoplar, bağışıklık sistemine “beni yok et” diyen kanser hücresi imzalarıdır.

Neoepitop Peptit Aşısı Nedir?

Neoepitop peptit aşısı, hastanın kendi tümöründeki genetik mutasyonlardan elde edilen özel protein dizilerini kullanarak hazırlanan bir kişiye özel kanser aşısıdır.
Bu aşı, vücudun bağışıklık sistemini eğiterek kanser hücrelerine karşı güçlü ve hedefe yönelik bir T hücre yanıtı oluşturmayı amaçlar.

Her hastanın tümörü farklı olduğu için, her neoepitop aşısı tamamen bireye özeldir.

Nasıl Hazırlanır?

Neoepitop peptit aşısı çok aşamalı bir ileri biyoteknoloji süreciyle üretilir 👇

1. Tümör ve normal doku örnekleri alınır.

2. Genom ve transkriptom dizilemesi (NGS) yapılarak tümör mutasyonları belirlenir.

3. Bilgisayar tabanlı analizle bu mutasyonlardan bağışıklık sistemine sunulabilecek en güçlü neoantijenler tahmin edilir.

4. Seçilen diziler sentetik peptitler olarak sentezlenir.

5. Bu peptitler adjuvan maddelerle birleştirilerek kişiye özel aşı haline getirilir.

6. Aşı genellikle kas içine veya deri altına uygulanır.

Sonuç: Bağışıklık sistemi, kanser hücrelerini hedefleyen özel T lenfositler geliştirir.

Neoepitop Peptit Aşısı Hangi Kanserlerde Kullanılıyor?

Neoepitop aşıları henüz araştırma ve klinik çalışma aşamasında olmasına rağmen birçok kanser türünde umut verici sonuçlar vermektedir:

• Melanom (Cilt kanseri)

• Akciğer kanseri (NSCLC)

• Kolorektal kanser

• Pankreas kanseri

• Glioblastom (beyin tümörü)

• Over (yumurtalık) ve prostat kanseri

Bazı hastalarda klasik tedavilerle (cerrahi, kemoterapi, immünoterapi) birlikte uygulandığında nüks riskini azalttığı ve bağışıklık hafızası oluşturduğu gösterilmiştir.

Nasıl Etki Gösterir?

1. Aşı uygulandıktan sonra, neoepitop peptitleri bağışıklık sistemi hücrelerine (antijen sunan hücrelere) tanıtılır.

2. Bu hücreler, peptitleri T lenfositlere sunar.

3. T hücreleri kanser hücrelerini tanımayı öğrenir ve aktif hale gelir.

4. Kanser hücreleri tanındığında, hedefe yönelik olarak öldürülür.

Bu mekanizma, klasik immünoterapilere kıyasla daha özgün, daha kişisel ve daha kalıcı bir bağışıklık yanıtı oluşturur.

Neoepitop Aşılarının Avantajları

✅ Kişiye özel – Her hastanın tümöründen elde edilen benzersiz antijenlerle hazırlanır.
✅ Yüksek hedef doğruluğu – Normal dokulara zarar vermez, yalnızca kanser hücrelerini hedefler.
✅ Bağışıklık hafızası oluşturur – Nüks riskini azaltabilir.
✅ Kombinasyon tedavilere uygundur – İmmün kontrol noktası inhibitörleri (PD-1, CTLA-4) ile birlikte kullanıldığında etkinliği artar.

Sınırlılıkları ve Zorluklar

⚠️ Aşı tamamen kişisel olduğu için üretim süreci uzun ve maliyetlidir (yaklaşık 8–12 hafta).
⚠️ Tümör dokusunun ve yüksek kaliteli genetik verinin elde edilmesi gerekir.
⚠️ Her mutasyon bağışıklık yanıtı oluşturmaz — “uygun neoantijen seçimi” çok kritik bir adımdır.
⚠️ Şu anda birçok merkezde hâlâ klinik araştırma aşamasındadır; yaygın klinik kullanım henüz sınırlıdır.

Klinik Çalışmalar ve Güncel Durum

• BioNTech, Moderna ve CeGaT gibi biyoteknoloji şirketleri, neoepitop peptit aşılarını farklı kanser türlerinde klinik faz II–III düzeyine taşımıştır.

• 2024 yılında yayınlanan Nature Medicine verilerine göre, kişiye özel neoantijen aşıları PD-1 inhibitörleriyle kombine edildiğinde bazı hastalarda tam yanıt oranı %70’e kadar ulaşmıştır.

• Türkiye ve Almanya’da bazı merkezler, seçilmiş hastalarda bireysel üretim bazlı bu tedaviyi uygulamaya başlamıştır.

Sonuç

Neoepitop peptit aşıları, kanser tedavisinde kişiselleştirilmiş tıbbın en ileri örneklerinden biridir.
Hastanın kendi tümöründen geliştirilen bu aşılar, bağışıklık sistemini yeniden eğiterek kanseri içeriden hedef alır.

Yakın gelecekte bu yaklaşım, özellikle nüks riski yüksek kanserlerde standart tedavinin tamamlayıcısı haline gelebilir.
Her hasta için “tek tip tedavi” devri bitiyor; kişisel genetik imzaya özel tedaviler başlıyor.