07.10.2025  |  Yazar: Özkan Korkmaz

ESR1 Geni Nedir?

ESR1 (Estrogen Receptor 1) geni, östrojen reseptör alfa (ERα) adlı bir proteinin üretiminden sorumludur.
Bu protein, hücrelerin östrojen hormonuna verdiği yanıtı düzenler. Özellikle meme kanseri gibi hormon duyarlı tümörlerde, ESR1 geninin işleyişi hastalığın seyrini ve tedaviye yanıtı doğrudan etkiler.

Normal koşullarda ESR1 geni, hücrelerin büyümesini ve bölünmesini östrojenin kontrolü altında tutar.
Ancak bazı mutasyonlar, bu kontrolü ortadan kaldırarak hücrelerin hormon bağımsız büyümesine yol açabilir.

ESR1 Gen Analizi Nedir?

ESR1 gen analizi, bu genin DNA dizisinde meydana gelen mutasyonları, amplifikasyonları (çoğalmaları) veya yapısal değişiklikleri tespit etmek için yapılan bir genetik testtir.
Bu analiz, özellikle metastatik meme kanseri hastalarında, hormon tedavisine (endokrin tedaviye) direnç gelişip gelişmediğini anlamak için kullanılır.

Başka bir deyişle:
Bu test, “hastanın östrojen baskılayıcı ilaçlara neden yanıt vermediğini” anlamamıza yardımcı olur.

ESR1 Mutasyonları Neden Önemlidir?

Östrojen reseptör pozitif (ER+) meme kanserlerinde en sık tedavi seçeneği, aromataz inhibitörleri veya selektif östrojen reseptör modülatörleri (ör. Tamoksifen) gibi hormon baskılayıcı ilaçlardır.
Ancak bazı hastalarda tedaviye rağmen hastalık ilerler. Bu durumun en önemli genetik nedeni ESR1 mutasyonlarıdır.

Bu mutasyonlar genellikle:

• Ligand bağlanma bölgesinde (ör. Y537S, D538G) ortaya çıkar,

• Reseptörün sürekli aktif kalmasına neden olur,

• Dolayısıyla hücre östrojen olmadan da büyümeye devam eder.

Bu durumda klasik hormon tedavileri işe yaramaz hale gelir. ESR1 mutasyonu tespit edilirse, tedavi stratejisi değiştirilir — örneğin fulvestrant, elacestrant (Orserdu) veya yeni nesil selektif östrojen reseptör degraderleri (SERD) tercih edilebilir.

ESR1 Gen Analizi Hangi Durumlarda İstenir?

• Metastatik veya nüks (tekrarlayan) meme kanseri tanısı konan hastalarda,

• Hormon tedavisi (ör. letrozol, anastrozol, exemestane) alan ancak yanıt alınamayan vakalarda,

• Tedavi planı değiştirilmeden önce, yeni hedefli ilaç seçeneklerinin değerlendirilmesi gerektiğinde,

• Klinik araştırmalara uygunluk değerlendirmesinde.

ESR1 Analizi Nasıl Yapılır?

Test genellikle iki şekilde çalışılır:

1. 🔬 Tümör dokusu analizi (NGS veya PCR tabanlı):

   • Biyopsi veya cerrahiyle alınan tümör dokusu DNA’sı incelenir.

   • ESR1 genindeki mutasyonlar doğrudan saptanır.

2. 💉 Sıvı biyopsi (liquid biopsy):

   • Kanda dolaşan tümör DNA’sı (ctDNA) üzerinden ESR1 mutasyonu aranır.

   • Özellikle tedavi takibi ve erken direnç tespiti için kullanılır.

Bu yöntemler arasında özellikle NGS (Yeni Nesil Dizileme) teknolojisi, ESR1 dahil birçok geni aynı anda analiz etme avantajı sağlar.

Test Sonuçlarının Klinik Önemi

Ayrıca ESR1 mutasyonunun tespiti, hastanın klinik araştırmalara veya yeni ilaç protokollerine dahil edilmesini de sağlayabilir.

ESR1 Gen Testinin Avantajları

• Direnç gelişimini erken saptar

• Tedavi planını kişiselleştirir

• Gereksiz ilaç kullanımını önler

• Hedefe yönelik (targeted) tedaviler için yol gösterir

• Sıvı biyopsiyle invaziv olmayan takip imkânı sunar

Sonuç

ESR1 gen analizi, özellikle hormon reseptör pozitif metastatik meme kanserlerinde tedavi kararını yönlendiren en kritik testlerden biridir.
Bu analiz sayesinde, hastanın hangi tedaviden fayda göreceği genetik düzeyde öngörülebilir.

Erken ve doğru genetik test, yalnızca tedavi başarısını artırmakla kalmaz, aynı zamanda yaşam süresi ve yaşam kalitesi açısından da büyük fark yaratır.